Współczesne fermy drobiu stanęły przed ogromnym wyzwaniem, jakim jest zapewnienie wysokiego poziomu bioasekuracji w celu ochrony zdrowia ptaków i zapewnienia bezpieczeństwa produkcji. Jednym z kluczowych narzędzi stosowanych w ramach zabezpieczeń biologicznych są maty dezynfekcyjne. Ich odpowiednie zastosowanie pozwala ograniczyć ryzyko przenoszenia groźnych patogenów, takich jak wirusy, bakterie czy grzyby. W poniższym artykule przyjrzymy się bliżej roli mat dezynfekcyjnych w hodowli drobiu, ich działaniu, rodzajom i praktycznym wskazówkom dotyczącym ich stosowania.

Czym są maty dezynfekcyjne?

Maty dezynfekcyjne to specjalistyczne „wycieraczki” lub platformy nasączone środkami dezynfekującymi, które są rozmieszczane w strategicznych miejscach na terenie fermy. Ich głównym zadaniem jest neutralizacja drobnoustrojów znajdujących się na podeszwach butów, kołach pojazdów czy powierzchniach kontaktowych, zanim patogeny przedostaną się do stref produkcyjnych. Maty składają się zazwyczaj z kilku warstw materiałów absorbujących i zatrzymujących płyn dezynfekcyjny, a ich powierzchnia jest odporna na uszkodzenia mechaniczne i działanie chemiczne.

Niektóre modele wyposażone są w pokrowce antypoślizgowe, które zapobiegają przesuwaniu się maty, co zwiększa bezpieczeństwo użytkowników. W zależności od potrzeb, maty mogą mieć różne wymiary, grubość oraz typ wkładu absorbującego. Dostępne są również maty do zastosowań zewnętrznych, odporne na warunki atmosferyczne, które świetnie sprawdzają się w strefach przejazdów i bramach wjazdowych.

Dlaczego maty dezynfekcyjne są tak ważne w fermach drobiu?

Fermy drobiu są środowiskiem o wysokim zagęszczeniu zwierząt, co sprzyja szybkiemu rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych. Nawet niewielka nieuwaga w zakresie higieny może doprowadzić do wybuchu epidemii, która zagraża zdrowiu całego stada. Maty dezynfekcyjne stanowią skuteczne i stosunkowo tanie narzędzie profilaktyki, które może zdecydowanie zredukować ryzyko:

• wprowadzenia patogenów przez osoby odwiedzające fermę,
• przetransportowania zarazków przez pojazdy (np. paszowozy, samochody odbierające drób),
• przemieszczania się zanieczyszczeń między różnymi sekcjami fermy,
• transmisji mikroorganizmów przez personel,
• wtórnego zakażenia po czyszczeniu pomieszczeń.

Badania pokazują, że odpowiednie stosowanie mat dezynfekcyjnych może obniżyć poziom obecności bakterii i wirusów na obuwiu nawet o 90%. Jest to więc kluczowe narzędzie w walce z chorobami drobiu. Wprowadzenie mat może stanowić różnicę między epidemią a jej skutecznym zapobiegnięciem.

Gdzie umieszczać maty dezynfekcyjne?

Aby zapewnić skuteczność działania, maty dezynfekcyjne powinny być rozmieszczone w newralgicznych punktach fermy drobiu:

• Przy wejściach do kurników i pomieszczeń produkcyjnych – aby ograniczyć ryzyko wprowadzenia patogenów przez personel i gości,
• Na wjazdach i wyjazdach z fermy – jako środek ochronny przed zanieczyszczeniami z zewnątrz,
• Przy bramach głównych – gdzie następuje kontakt z pojazdami dostawczymi,
• W punktach przeładunkowych i rampach załadunkowych – gdzie transportuje się ptaki lub paszę,
• Wejściach do stref sanitarnych i socjalnych – jako element wewnętrznej bioasekuracji.

Maty mogą być również stosowane na zewnątrz, w postaci tzw. basenów dezynfekcyjnych, przez które przejeżdżają pojazdy transportowe. W takich przypadkach stosuje się odporne na nacisk i uszkodzenia mechaniczne materiały, które wytrzymają nawet ciężki sprzęt rolniczy. Dla zapewnienia skuteczności, należy również zadbać o odpowiednią długość maty – powinna ona umożliwić kilka kroków po powierzchni nasączonej środkiem dezynfekcyjnym.

Jak działają maty dezynfekcyjne?

Zasada działania maty jest prosta: osoba przechodząca przez matę lub pojazd przejeżdżający przez nią, zostawia na niej drobnoustroje, które zostają unieszkodliwione przez obecny w macie płyn dezynfekcyjny. Działanie to jest skuteczne tylko wówczas, gdy maty są odpowiednio konserwowane i regularnie nasączane środkami chemicznymi o udowodnionej skuteczności.

Maty stanowią fizyczną barierę, która wymusza kontakt użytkownika ze środkiem dezynfekującym. Dodatkowo struktura powierzchni maty, często wykonana z wytrzymałego tworzywa sztucznego lub gumy, zwiększa tarcie i skuteczność czyszczenia podeszw.

Jakie środki dezynfekcyjne stosować?

W zależności od warunków atmosferycznych, rodzaju fermy i rodzaju patogenów, stosuje się różne typy środków dezynfekcyjnych. Najczęściej wykorzystywane to:

• związki aldehydowe (np. formaldehyd) – bardzo skuteczne, ale toksyczne i drażniące,
• czwartorzędowe związki amoniowe – mają dobre właściwości powierzchniowe i są stosunkowo bezpieczne,
• nadtlenki i podchloryny – charakteryzujące się szerokim spektrum działania,
• związki na bazie jodu – skuteczne przeciwko wirusom, bakteriom i grzybom,
• kwasy organiczne – delikatniejsze, często wykorzystywane w gospodarstwach ekologicznych,
• preparaty wieloskładnikowe – łączące różne substancje aktywne dla zwiększenia skuteczności.

Ważne jest, by środek był kompatybilny z materiałem maty oraz skuteczny w szerokim zakresie temperatur. Niektóre środki tracą skuteczność w niskich temperaturach – dlatego zimą warto stosować preparaty mrozoodporne.

Sprawdź jaki środek wybrać do maty dezynfekcyjnej!

Konserwacja i wymiana mat

Skuteczność mat dezynfekcyjnych zależy od ich stanu technicznego oraz jakości używanego płynu. Zaniedbane maty mogą stać się źródłem wtórnych zakażeń. Dlatego ważne jest:

• regularne uzupełnianie płynu dezynfekcyjnego,
• czyszczenie mat z brudu i osadów,
• wymiana zużytych mat lub ich elementów,
• kontrolowanie skuteczności stosowanego środka (np. testy biologiczne),
• dokumentacja działań higienicznych prowadzonych na fermie.

Zaleca się także prowadzenie harmonogramu inspekcji i uzupełniania mat, co pozwala uniknąć przerw w bioasekuracji. Każda ferma powinna mieć osobę odpowiedzialną za nadzór nad matami.

Zgodność z wymogami bioasekuracyjnymi

Zgodnie z przepisami weterynaryjnymi, maty dezynfekcyjne są częścią obowiązkowych środków bioasekuracyjnych na fermach drobiu. Ich stosowanie jest nie tylko zalecane, ale często wymagane przez inspekcje sanitarne, zwłaszcza w okresach podwyższonego ryzyka (np. występowania ptasiej grypy).

W Polsce kwestie związane z bioasekuracją reguluje m.in. Główny Inspektorat Weterynarii. Zgodność z zaleceniami inspekcji oraz posiadanie dokumentacji potwierdzającej stosowanie mat dezynfekcyjnych może być kluczowe podczas kontroli urzędowej. Hodowcy, którzy nie przestrzegają zaleceń, mogą zostać obciążeni sankcjami administracyjnymi, a nawet utracić dofinansowania.

Warto pamiętać, że zgodność z wymogami nie ogranicza się tylko do fizycznej obecności mat. Konieczne jest ich właściwe stosowanie, konserwacja i kontrola skuteczności. To podejście kompleksowe, które wpisuje się w system zarządzania bezpieczeństwem biologicznym w gospodarstwie.

Korzyści ze stosowania mat dezynfekcyjnych

• Ograniczenie ryzyka zakażeń – skuteczna bariera przed wnikaniem patogenów.
• Zmniejszenie kosztów leczenia i strat produkcyjnych – zdrowe stado to wyższa wydajność.
• Poprawa warunków sanitarnych – lepsze środowisko dla zwierząt i pracowników.
• Pozytywna ocena podczas kontroli weterynaryjnych – spełnienie standardów prawnych.
• Budowanie reputacji odpowiedzialnego hodowcy – większe zaufanie klientów i kontrahentów.
• Możliwość uzyskania certyfikatów jakości – zwiększenie konkurencyjności na rynku.
• Wsparcie działań prewencyjnych podczas kryzysów zdrowotnych – np. grypy ptaków.

Podsumowując

Maty dezynfekcyjne to prosty, ale niezwykle skuteczny element systemu bioasekuracji w hodowli drobiu. Ich prawidłowe stosowanie pozwala minimalizować ryzyko występowania chorób zakaźnych i chroni zdrowie zwierząt, a co za tym idzie bezpieczeństwo żywnościowe oraz rentowność produkcji. Inwestycja w jakościowe maty oraz regularne ich serwisowanie przynosi wymierne korzyści każdemu hodowcy, dbającemu o wysoki standard swojej fermy.

W dobie rosnących wymagań sanitarnych i zagrożeń epidemiologicznych, maty dezynfekcyjne nie są już opcjonalnym dodatkiem, lecz absolutną koniecznością w każdym nowoczesnym gospodarstwie drobiarskim. Warto potraktować je nie tylko jako obowiązek, ale przede wszystkim jako inwestycję w zdrowie, bezpieczeństwo i przyszłość całej produkcji drobiarskiej. W połączeniu z innymi działaniami bioasekuracyjnymi – jak dezynfekcja rąk, zmiana odzieży roboczej czy kontrola dostępu tworzą one kompleksowy system ochrony fermy przed zagrożeniami biologicznymi.

Dowiedz się więcej: Zastosowaniach, rodzajach i o tym jak dobrać odpowiednią mate dezynfekcyjną!