Ochrona zwierząt i środowiska

Współczesne ogrody zoologiczne oraz rezerwaty przyrody pełnią nie tylko funkcję edukacyjną i rekreacyjną, ale przede wszystkim stanowią centra ochrony zagrożonych gatunków oraz zachowania różnorodności biologicznej. W dobie rosnących zagrożeń epidemiologicznych, zarówno naturalnych, jak i związanych z działalnością człowieka, jednym z najważniejszych elementów zabezpieczających zdrowie zwierząt oraz zachowanie czystości biologicznej są maty dezynfekcyjne.

Choć maty tego typu kojarzone są głównie z fermami, laboratoriami i zakładami przemysłu spożywczego, z powodzeniem stosuje się je również w ZOO, rezerwatach i ośrodkach rehabilitacji dzikich zwierząt. W tym wpisie omówimy, jak i dlaczego warto je stosować w tych miejscach oraz jakie przynoszą korzyści w zakresie bioasekuracji.

Dlaczego ZOO i rezerwaty potrzebują bioasekuracji?

Ogrody zoologiczne i rezerwaty to środowiska o podwyższonym ryzyku transmisji patogenów nie tylko pomiędzy zwierzętami, ale również pomiędzy ludźmi i zwierzętami. Wspólna przestrzeń, interakcje z odwiedzającymi oraz kontakt ze środowiskiem zewnętrznym zwiększają możliwość wprowadzenia lub rozprzestrzenienia:

• – bakterii (np. Salmonella, E. coli, Mycobacterium),
• – wirusów (np. ptasiej grypy, ASF),
• – grzybów (np. patogenów skóry, zarodników z gleby),
• – pasożytów (np. larw przenoszonych na podeszwach butów),
• – roślin i organizmów inwazyjnych (np. nasiona wnoszone przez odwiedzających).

Aby ograniczyć ryzyko, wprowadza się procedury sanitarno-dezynfekcyjne, a jednym z ich najważniejszych elementów są maty dezynfekcyjne.

Czym są maty dezynfekcyjne i jak działają?

Maty dezynfekcyjne to elastyczne lub sztywne powierzchnie nasączone środkiem biobójczym, które służą do oczyszczania:

• – podeszw butów,
• – opon wózków, wózków inwalidzkich lub sprzętu technicznego,
• – łap i kończyn zwierząt (w przypadku punktów kontroli weterynaryjnej).

Ich zadaniem jest zatrzymanie lub zneutralizowanie drobnoustrojów i zanieczyszczeń biologicznych, zanim zostaną one przeniesione do wrażliwych obszarów – jak wybieg, strefa kwarantanny czy ośrodek rozmnażania gatunków.

Gdzie w ZOO stosuje się maty dezynfekcyjne?

1. Przy wejściu głównym dla odwiedzających

To pierwszy punkt kontaktu z odwiedzającymi. Maty pomagają ograniczyć wnoszenie zanieczyszczeń z zewnątrz – np. z miejskich chodników, pól uprawnych czy posesji, gdzie występują zwierzęta domowe.

2. W strefach kwarantanny i zaplecza weterynaryjnego

Nowe osobniki trafiają do kwarantanny, zanim zostaną dopuszczone do ogólnych wybiegów. Personel i sprzęt techniczny przechodzą przez maty przy każdej wizycie, aby zapobiec krzyżowej kontaminacji.

3. Przy wejściach na wybiegi i do pawilonów zwierząt

W przypadku niektórych gatunków (naczelne, ptaki, drapieżniki), nawet niewielka infekcja może mieć tragiczne skutki. Maty dezynfekcyjne chronią te przestrzenie przed niekontrolowanym wnoszeniem patogenów przez personel techniczny i opiekunów.

4. W strefach kontaktu ze zwierzętami (np. miniZOO)

Jeśli ZOO udostępnia odwiedzającym kontakt z wybranymi zwierzętami (np. karmienie kóz, owiec), maty przy wejściu i wyjściu z takiej strefy pomagają ograniczyć ryzyko przeniesienia patogenów.

Zastosowanie mat w rezerwatach i ośrodkach rehabilitacji zwierząt

Rezerwaty i ośrodki opieki nad dziką fauną często znajdują się w naturalnym środowisku, gdzie z pozoru łatwo o kontakt z patogenami z gleby, wody czy roślin. W takich miejscach maty spełniają funkcję biofiltrów chroniących delikatne populacje przed wpływem ludzi i urządzeń technicznych.

Przykładowe zastosowania:

• – Na wejściach do wolier dla ptaków – aby ograniczyć kontakt z wirusami ptasiej grypy.
• – W strefach rekonwalescencji zwierząt – przy zabiegach weterynaryjnych, operacjach i opiece pooperacyjnej.
• – Na trasach monitoringu – gdzie pracownicy poruszają się między różnymi siedliskami, np. w badaniach żubrów, wilków czy rysi.
• – W miejscach edukacyjnych – podczas zajęć terenowych z dziećmi i młodzieżą.

Rodzaje mat dezynfekcyjnych stosowanych w ZOO i rezerwatach

Dobór odpowiedniego typu mat zależy od miejsca i częstotliwości użytkowania. W praktyce stosuje się:

• – Maty wielokrotnego użytku z wymiennym wkładem – idealne przy wejściach do pawilonów.
• – Maty przenośne (rolowane) – stosowane tymczasowo podczas wydarzeń plenerowych, transportu zwierząt czy działań ratunkowych.
• – Maty przemysłowe (antypoślizgowe, gumowe) – wykorzystywane w strefach o dużym natężeniu ruchu (np. zaplecza).
• – Maty z zasobnikiem – ułatwiają kontrolę poziomu środka dezynfekcyjnego.
• – Maty dedykowane dla wózków i pojazdów – często stosowane w rezerwatach przy przejazdach przez strefy ochronne.

Zobacz naszą ofertę mat dezynfekcyjnych.

Jakie środki dezynfekcyjne stosować w ZOO i rezerwatach?

W środowisku pełnym wrażliwych organizmów kluczowe jest stosowanie nietoksycznych, ekologicznych preparatów, które nie szkodzą roślinom, zwierzętom ani wodzie. Najczęściej stosowane są:

• Kwas nadoctowy i jego pochodne – skuteczny i szybko ulegający rozkładowi.
• Nadtlenek wodoru w odpowiednim stężeniu – silny, a jednocześnie nieszkodliwy przy prawidłowym stosowaniu.
• Preparaty na bazie biosurfaktantów – często stosowane w ośrodkach ekologicznych.
• Związki czwartorzędowe (tylko w zamkniętych strefach) – silne, ale wymagające kontroli, aby nie dostały się do środowiska naturalnego.

Zobacz: Jaki środek wybrać do maty dezynfekcyjnej.

Korzyści ze stosowania mat dezynfekcyjnych w ZOO i rezerwatach

Ochrona zdrowia zwierząt

Zmniejszenie liczby infekcji bakteryjnych i wirusowych, szczególnie wśród wrażliwych gatunków.

Zmniejszenie kosztów leczenia i izolacji

Mniej przypadków zachorowań to niższe wydatki na interwencje weterynaryjne i minimalizacja strat.

Zgodność z przepisami i normami sanitarnymi

Wiele krajów i instytucji wymaga od ZOO oraz rezerwatów wdrożenia procedur bioasekuracyjnych.

Poprawa wizerunku placówki

Świadome działania prozdrowotne podnoszą wiarygodność i profesjonalizm ZOO czy rezerwatu.

Edukacja odwiedzających

Widoczne maty z opisem funkcji zachęcają do refleksji nad odpowiedzialnością człowieka za ochronę przyrody.

Praktyczne porady wdrożeniowe

• Umieszczaj tablice informacyjne przy matach, by edukować i zachęcać do korzystania.
• Regularnie kontroluj poziom środka dezynfekcyjnego – co najmniej 1–2 razy dziennie.
• Używaj zadaszeń lub osłon UV, by preparaty nie traciły skuteczności.
• Przeprowadzaj okresowe testy mikrobiologiczne skuteczności mat.
• Wprowadź system szkoleń personelu w zakresie higieny i bioasekuracji.

Podsumowanie

Zarówno ogrody zoologiczne, jak i rezerwaty przyrody to miejsca o ogromnym znaczeniu dla ochrony bioróżnorodności. Dbanie o ich bioasekurację to nie tylko obowiązek, ale także wyraz troski o zdrowie i życie zwierząt. Maty dezynfekcyjne stanowią prosty, skuteczny i ekonomiczny sposób na ograniczenie ryzyka biologicznego.

Ich stosowanie powinno stać się standardem – nie tylko ze względu na obowiązujące przepisy, ale przede wszystkim w trosce o zwierzęta, środowisko naturalne i ludzi, którzy odwiedzają te wyjątkowe miejsca.