Działania podejmowane w celu zwalczania ASF (skrót ASF – Afrykański Pomór Świń) można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich to działania, które mogą i powinny być podejmowane przez fermy zajmujące się hodowlą trzody chlewnej. Druga grupa działań podejmowanych w celu zwalczania ASF to działania ogólnopaństwowe podejmowane przez państwo Polskie. W naszym artykule skupimy się na działaniach mających na celu zwalczanie tej choroby, które mogą być wykonane przez właścicieli gospodarstw rolnych.
ASF jako choroba stanowi duże zagrożenie dla każdego gospodarstwa rolnego w którym hodowane są świnie. Choroba ta w chwili obecnej występuje jedynie we wschodniej części naszego kraju niemniej w związku z jej szybkim rozpowszechnianiem się w chwili obecnej stanowi ona ryzyko dla każdej świńskiej fermy znajdującej się na terenie naszego kraju. Z tego powodu każda świńska ferma na terenie Polski powinna przestrzegać zasad bioasekuracji zmniejszających prawdopodobieństwo pojawienia się Afrykańskiego Pomoru Świń na jej terenie. Bioasekuracją nazywamy działania mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa biologicznego. W przypadku produkcji zwierzęcej bioasekuracja to biologiczna ochrona stada zwierząt mająca na celu uchronienie go przed chorobami zakaźnymi w tym również przed ASF.
Gdzie występuje asf – Mapa ASF 2017
Obszar ochrony
Obszar objęty ogarniczeniami
Obszar zagrożenia
Ogniska ASF u dzików
Ogniska ASF u świń
Mapa dostępna na stronie Głównego Inspektoratu Weterynatii – Zobacz mapę
Ogrodzenie gospodarstwa
Pierwszą zasadą bioasekuracji mającej na celu ochronę świńskiej farmy przed ASF jest odpowiednie ogrodzenie gospodarstwa rolnego. Ogrodzenie to ma za zadanie zabezpieczyć gospodarstwo przed wejściem na jego teren chorych na ASF dzików, innych zwierząt oraz osób postronnych. Dziki mogą pokonać ogrodzenie świńskiej farmy na dwa sposoby: przeskakując je lub przechodząc pod nim. Zabezpieczenie się przed oboma spośród tych problemów jest na szczęście dość proste. Przed przeskakiwaniem dzików przez ogrodzenie ochronimy się jeśli będzie ono odpowiednio wysokie (co najmniej 1,5 metra), a przed przejściem pod ogrodzeniem uchronimy się podmurowując je. Dla pewności należy zastosować ogrodzenie podwójne.
Podział gospodarstwa na strefy
Gospodarstwa zajmujące się hodowlą trzody chlewnej powinny być podzielone na dwie strefy: strefę białą i strefę czarną. Strefa czarna to strefa dostępna dla osób postronnych, a strefa biała to strefa zamknięta dostępna jedynie dla zwierząt hodowanych w danym gospodarstwie oraz dla osób zajmujących się ich obsługą. Strefa biała i strefa czarna powinny być oddzielone od siebie dodatkowym ogrodzeniem. Przejście ze strefy czarnej do strefy białej powinno być możliwe jedynie poprzez śluzy dezynfekcyjne. Śluzy dezynfekcyjne powinny być wyposażone w łazienki, prysznice, szatnie, środki dezynfekcyjne, ręczniki jednorazowe i maty dezynfekcyjne.
Przenoszenie ASF przez ludzi – ASF a człowiek
Ludzie nie chorują na ASF niemniej wirus ASF może przeżyć przez krótki czas na ciałach ludzi lub na ich ubraniach.
W związku z tym każde pojawienie się na terenie świńskiej fermy osoby, która wcześniej miała kontakt z innymi świniami hodowlanymi lub dzikami wiąże się z ryzykiem pojawienia się tej choroby.
Przede wszystkim z wysokim ryzykiem wiążą się wizyty wszystkich osób, które regularnie odwiedzają duże ilości ferm za każdym razem mając bliski kontakt ze znajdującymi się na ich terenie zwierzętami. Do osób takich należą między innymi lekarze weterynarii, inseminatorzy i dostawcy pasz.
Niekiedy wizyta na fermie osób z zewnątrz jest koniecznością, a co gorsza często są wśród tych osób są osoby, które należą do jednej ze wspomnianych wcześniej grup szczególnie wysokiego ryzyka. W takiej sytuacji należy podjąć szereg działań mających na celu usunięcie ewentualnego wirusa z ich ciał. Osoby takie najpierw powinny pozostawić swoją osobistą odzież w przebieralni. Następnie powinny one wziąć prysznic i przebrać się w odzież fermową. Odpowiedniej odzieży ochronnej i butów powinni również używać również stali pracownicy fermy. Po skończonej pracy odzież ochronna powinna pozostawać na terenie chlewni.
Samochody osób będących gośćmi fermy powinny być pozostawiane w wyznaczonym do tego miejscu znajdującym się w odpowiednim oddaleniu od budynków gospodarskich. Goście fermy nie powinni mieć kontaktu z przebywającymi na jej terenie zwierzętami jeśli nie jest to konieczne. ASF może się dostać na teren fermy też z jej stałymi pracownikami. Dotyczy to zwłaszcza pracowników którzy sami również hodują kilka świń lub osób pracujących jednocześnie na innej fermie lub innym miejscu w którym często pojawiają się świnie. Tego typu osób nie należy zatrudniać na świńskich fermach.
Przenoszenie ASF przez zwierzęta inne niż dziki i świnie
Do budynków w których przebywają świnie ASF może dostać się też z innymi zwierzętami na przykład gryzoniami lub zwierzętami domowymi.
W związku z tym ważnym elementem profilaktyki ASF jest wdrożenie na terenie fermy programu mającego na celu monitorowanie działalności i zwalczanie gryzoni występujących na jego terenie. Budynki fermy powinny być szczuroszczelne, co oznacza, że powinny one zostać zbudowane w taki sposób, aby gryzonie nie mogły przedostać się do ich wnętrza. O szczuroszczelność budynków najlepiej zadbać już na etapie budowy obiektów inwentarskich. Jeśli w budynkach inwentarskich znajdują się dziury umożliwiające wniknięcie gryzoni do ich wnętrza należy je usunąć.
Jak już wspominaliśmy ASF może się też przedostać na świńską fermę razem ze zwierzętami domowymi takimi jak psy i koty. Dlatego zwierzęta te nie powinny mieć dostępu do budynków gospodarskich.
Różne gatunki zwierząt nie powinny być hodowane w tym samym pomieszczeniu. Za równo ze względów ekonomicznych jak i ze względów epidemiologicznych najkorzystniejszym rozwiązaniem jest hodowanie w jednym gospodarstwie wyłącznie jednego gatunku zwierząt. Świnie powinny przebywać w zamkniętych pomieszczeniach.
Zwierzęta z nieznanych źródeł
Nie należy kupować świń niewiadomego pochodzenia ponieważ istnieje duże ryzyko, że mogą one pochodzić z terenów na których występuje ASF.
Zabezpieczenie wody i paszy
Pasze, które jedzą świnie powinny być właściwie zabezpieczone przed innymi zwierzętami. Nie należy też karmić świń odpadkami kuchennymi. Za równo pasza jak i woda dla świń powinny być na bieżąco kontrolowane pod kątem higienicznym.
Dezynfekcja ferm
Świńskie fermy powinny być regularnie poddawane dezynfekcji mającej na celu zwalczenie znajdujących się w ich wnętrzu mikroorganizmów. Dezynfekcja ma na celu zlikwidowanie mikroorganizmów znajdujących się na danej fermie. Poza sytuacjami gdy na danej fermie wystąpiło ASF lub inna choroba zakaźna wyjaławianie fermy nie jest konieczne. Na fermach na których nie stwierdzono ASF ani innych chorób zakaźnych dezynfekcja może być stała lub okresowa. Dezynfekcja okresowa związana jest z przemieszczaniem zwierząt na fermie i ze związaną z tym koniecznością przygotowania pomieszczeń do nowej obsady przez zwierzęta.
W przypadku wystąpienia na danej farmie ASF lub innej choroby zakaźnej może zaistnieć konieczność przeprowadzenia dodatkowych dezynfekcji mających na celu zwalczenie wspomnianych chorób. W zależności od etapu zwalczania ASF dezynfekcje taką nazywamy dezynfekcją wstępną, bieżącą lub końcową. Dezynfekcja wstępna przeprowadzana jest po potwierdzeniu diagnozy o wystąpieniu ASF lub innej choroby zakaźnej. Dezynfekcja bieżąca znana też jako ogniskowa przeprowadzana jest podczas występowania ASF lub innej choroby zakaźnej. Zwalczanie choroby zakaźnej kończy dezynfekcja końcowa podczas której budynki fermy przywracane są do normalnego użytku.
Przed rozpoczęciem dezynfekcji z budynków w których będzie ona przeprowadzana należy usunąć zwierzęta, odchody, ściółkę i resztki z pomieszczeń w których będzie ona przeprowadzana. Najlepiej jeśli zgodnie z zasadą wszystko „pełne- wszystko puste” z pomieszczenia w którym ma miejsce dezynfekcja usunięte zostaną wszystkie zwierzęta. Jeśli nie jest to możliwe można zastosować jednoczesną dezynfekcje rzędu kojców oddzielonych od siebie korytarzem lub pojedynczych kojców. W przypadku dezynsekcji pojedynczych kojców warto zachować pusty kojec pomiędzy zasiedlonym, a nowo zasiedlanym. Po usunięciu wspomnianych zwierząt i substancji z fermy następuje płukanie, mycie, ponowne płukanie, a potem wysychanie.
Dezynfekcja powinna być przeprowadzana przez osoby odpowiednio wykwalifikowane w przeprowadzaniu tego typu zabiegów. Powinny być one wyposażone w odpowiednią odzież ochronną w skład której powinien wchodzić kombinezon, maska, okulary ochronne, rękawice i buty ochronne. Wspomniana odzież ochronna ma za zadanie chronić osoby przeprowadzające dezynfekcje przed zatruciem lub poparzeniem środkami którymi będzie ona przeprowadzana.
Oczyszczanie polega na usunięciu z terenu fermy odchodów i innych substancji. Oczyszczone powinny zostać między innymi sufity, ściany, drogi którymi pędzone są zwierzęta, okna drzwi, przegrody, koryta, zbiorniki na pasze i taśmociągi. Podczas oczyszczania należy przestrzegać reguły od góry do dołu. Podłogi powinny być oczyszczane jako ostatnie w kierunku od miejsca znajdujących się najdalej od wejścia do miejsc znajdujących się najbliżej wejścia.
Po oczyszczeniu następuje mycie. Mycie powinno być poprzedzone wstępnym płukaniem mającym na celu usunięcie osadów słabo związanych z podłożem i resztek produktów. Dokładność mycia uzależniona jest od szeregu czynników spośród których najważniejszymi są rodzaj użytych preparatów, ich temperatura, ilość zużytej energii i czas mycia. Istnieje wiele parametrów charakteryzujących wysokiej jakości środek myjący. Po pierwsze powinien on mieć wysoki współczynnik powlekania wyrażający się w zdolności do zwilżania powierzchni. Po drugie powinien posiadać on zdolność emulgowania i dyspersji tłuszczu. Po trzecie powinien wywoływać pęcznienie i peptyzacje białek. Peptyzacja to przechodzenie osadu koloidalnego w żel lub koloid. Osad koloidalny to mieszanina dwóch substancji z których jedna jest rozpuszczona w drugiej.
Peptyzacja w przeciwieństwie do denaturacji jest procesem odwracalnym. Po czwarte dobry środek myjący powinien rozpuszczać zanieczyszczenia. Dotyczy to za równo zanieczyszczeń organicznych jak i nieorganicznych. Po piąte środek myjący powinien posiadać umiejętność penetracji zabrudzeń, wypłukiwać zanieczyszczenia z nierównych powierzchni i zapobiegać tworzeniu się osadu. Środek myjący powinien być też łatwy do usunięcia podczas płukania.
Skuteczność mycia uzależniona jest od wielu czynników. Pierwszym z tych czynników jest temperatura używanych podczas mycia roztworów oraz ich otoczenia. Najbardziej optymalna temperatura mycia uzależniona jest od środka używanego podczas mycia i powinna zostać podana w jego instrukcji obsługi.
Po zakończeniu mycia i wyschnięciu pomieszczeń inwentarskich nadchodzi czas na właściwą dezynfekcje. Dezynfekcja powinna być przeprowadzana za pomocą środka o szerokim spektrum działania. W przypadku długotrwałego stosowania jednego środka w jednym miejscu może dojść do wykształcenia się odporności na dany środek wśród mikroorganizmów żyjących w miejscu w którym przeprowadzana jest dezynfekcja. W związku z tym podczas dezynfekcji warto naprzemiennie stosować różne środki. Pomieszczenie w którym przeprowadzono dezynfekcje przez kilka dni po tym zabiegu powinno pozostawać puste.
Narzędzia używane na fermach
Narzędzia używane na fermie powinny być ściśle przypisane do określonych budynków. Powinny być one dezynfekowane za równo przed jak i po ich użyciu.
Pojazdy przewożące świnie
ASF może dostać się do chlewni również z samochodami którymi transportowana jest trzoda chlewna do rzeźni. Ponieważ stwarzają one szczególnie wysokie ryzyko należy podjąć działania minimalizujące niebezpieczeństwo z ich strony.
Pojazdy te powinny być myte i dezynfekowane po każdy transporcie. Świnie, które miały kontakt z tymi pojazdami nie powinny mieć kontaktu ze świniami, które zostaną jeszcze w gospodarstwie. Dlatego załadunek powinien odbywać się na rampie znajdującej się na granicy gospodarstwa, a prowadząca na rampę załadowczą bramka powinna być otwierana tylko w jedną stronę. Osoby kierujące pojazdami transportującymi świnie nie powinny z nich wychodzić w trakcie załadunku.
Maty dezynfekcyjne
Skuteczną metodą powstrzymywania ASF jest użycie mat dezynfekcyjnych. Maty dezynfekcyjne układane są przed wejściami do znajdujących się na terenie gospodarstwa budynków inwentarskich, w głównej bramie wjazdowej gospodarstwa, śluzach oddzielających strefę białą od strefy czarnej, a w przypadku ferm składających się z kilku budynków również w przejściach pomiędzy budynkami.
Maty dezynfekcyjne skutecznie dezynfekują koła pojazdów, buty pracowników fermy i racice zwierząt. Maty przejazdowe dezynfekują koło pojazdów wjeżdżających na teren gospodarstwa oraz z niego wyjeżdżających. Aby dezynfekcja była skuteczna maty powinny być na tyle długie, aby całe koła poddane zostały dezynsekcji. Oznacza to, że ich długość powinna być co najmniej 3,5 razy dłuższa od średnicy kół największych przejeżdżających po nich pojazdów. Koła przejeżdżających pojazdów powinny wykonywać na macie co najmniej jeden pełny obrót. Szerokość mat powinna odpowiadać szerokości wejść do budynków tak aby utrudnić ich ewentualne omijanie lub przeskakiwanie.
Za dezynfekcyjne właściwości mat odpowiadają środki, którymi są one nasączane. Aby maty dezynfekcyjne zachowały swoje właściwości ich nasączanie nimi powinno być przeprowadzane z odpowiednią regularnością uzależnioną przede wszystkim od tego jak często po matach przejeżdżają pojazdy oraz przechodzą ludzie i zwierzęta. Maty dezynfekcyjne mają najczęściej od 2 do 5 centymetrów grubości. Wypełnione są one pianką poliuretanową. Zazwyczaj pianka ta może być wymieniana.
Samo posiadanie mat i wyłożenie ich w odpowiednim miejscu to dopiero połowa sukcesu. Konieczne jest też ich odpowiednia eksploatacja. Maty dezynfekcyjne są bezwartościowe bez środków dezynfekcyjnych w związku z czym środki te powinny być regularnie uzupełniane i zamiatane. Jeśli pada deszcz należy przykryć maty plandeką ponieważ deszcz może spowodować spadek stężenia środka dezynfekcyjnego do wartości nie gwarantujących ich pełnej skuteczności.
Jeśli jest słonecznie woda będąca jednym ze składników środków dezynfekcyjnych może odparowywać co oznacza konieczność częstszego ich uzupełniania. Za równo przed negatywnymi skutkami deszczu jak i słońca na efektywność mat najłatwiej uchronić się poprzez zadaszenie miejsc w których wyłożone są maty dezynfekcyjne.
Potrzebujesz mat dezynfekcyjnych? – tel: +48 690 900 068
Maty dezynfekcyjne powstrzymują ASF nie tylko na terenie gospodarstw, ale również poza nimi. Poza gospodarstwami mogą być one również wykładane na drogach dookoła terenów na których wystąpiły ogniska tej choroby. W takim przypadku maty dezynfekcyjne powinny zostać wyłożone w taki sposób aby koła każdego pojazdu opuszczającego teren na którym doszło do pojawienia się ASF zostały odkażone. Maty dezynfekcyjne dookoła terenu na którym wystąpiło ASF wykładane są przez straż pożarną lub instytucje zarządzające drogami w uzgodnieniu z Powiatowym Lekarzem Weterynarii.
Kwarantanna
Zwierzęta nowo pojawiające się w stadzie powinny być poddawane kwarantannie. Kwarantanna ma na celu uchronienie stada przed pojawieniem się w nim nowych chorób przywleczonych przez zwierzęta z zewnątrz. Jeśli dana choroba w chwili gdy dane zwierzę przyjeżdża do naszego gospodarstwa jest w fazie inkubacji i rozwinie się podczas kwarantanny to inne znajdujące się w naszym gospodarstwie zwierzęta nie powinny zostać zarażone tą choroba. Kwarantanna powinna odbywać się w wymytym i zdezynfekowanym pomieszczeniu znajdującym się w odległości minimum 100 metrów od fermy. Jeśli to możliwe zwierzęta poddane kwarantannie powinny być obsługiwane przez pracowników fermy po zakończeniu przez nich pracy z pozostałymi zwierzętami.