Zachorowania na afrykański pomór świń w Polsce

Afrykański Pomór świń (ASF) stanowi poważny problem na terenie Polski. Od 14 lutego 2014 roku do 21 lutego 2018 roku wykryto 1267 przypadków tej choroby na terenie Polski. Ilość przypadków afrykańskiego pomoru świń na terenie Polski stale rośnie. Na przykład w ciągu pierwszych 5 tygodni 2018 roku na terenie Polski odnotowano 363 przypadki tej choroby. Jest to więcej niż odnotowano w ciągu 10 miesięcy 2017 roku. W ciągu pierwszych pięciu miesięcy 2018 roku odnotowano też 729 przypadki afrykańskiego pomoru świń u dzików w Polsce. Dla porównania w ciągu 11 pierwszych miesięcy 2017 roku stwierdzono wystąpienie afrykańskiego pomoru świń u 724 dzików. W grudniu 2017 roku stwierdzono afrykański pomór świń u 425 dzików.
W związku z tym Polski rząd wprowadził szereg rozporządzeń mających na celu powstrzymanie rozpowszechniania się tej choroby. Rozporządzenia te były wydawane przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Przyjrzyjmy się najnowszym spośród wspomnianych rozporządzeń. Będą to rozporządzenie z 15 lipca 2017 roku i rozporządzenie z 9 lutego 2018 roku.
Rozporządzenie z 15 lipca 2017 roku na mocy rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wszedł w życie nowy program bioasekuracji obowiązujący na terenie wybranych obszarów kraju cechujących największym poziomem zagrożenia ze strony ASF.

Obszary obowiązywania rozporządzenia

Na początek zapoznajmy się z obszarami na których wprowadzono rozporządzenie, które weszło w życie 15 lipca 2017 roku. Na terenie Województwa Lubelskiego jest to powiat Biała Podlaska i położone na terenie powiatu Bialskiego gminy Janów Podlaski, Kodeń, Konstantynów, Leśna Podlaska, Łomazy, Międzyrzecz Podlaski, Terespol z miastem Terespol i Zalesie Piszczac. W województwie Mazowieckim Jest to gmina Korczew w powiecie Siedleckim oraz gminy Huszlew, Łosice z miastem Łosice, Olszanka. Platerów, Sarnaki i Stara Kornica w powiecie Łosickim. W województwie Podlaskim są to gminy Bargłów Kościelny w powiecie Augustowskim, gminy Choroszcz, Dobrzyniewo Duże, Michałowo. Tykocin, Zabłudów i Zawady w powiecie Białostockim, gminy Bielsk Podlaski, Boćki i Orla w powiecie Bielskim, gminy Grajewo, Radziłów, Rajgród, Szczuczyn i Wąsosz w powiecie Grajewskim, gminy Białowieża, Czeremcha, Czyże, Dubicze cerkiewne, Hajnówka z miastem Hajnówka, Kleszczele, Narew, Narewka w powiecie Hajnowskim, gminy Grabowo i Stawiski w powiecie Kolneńskim, gminy Jedwabne, Przytuły i Wizna w powiecie Łomżyńskim, gminy Goniądz, Jasionówka, Jaświły Knyszyn, Krypno, Mońki i Trzcianne w powiecie Monieckim, gminy Drohiczyn, Dziadkowice, Mielnik, Milejczyce, Nurzec-Stacja, i Siemiatycze z miastem Siemiatycze w powiecie Siemiatyckim, gminy Korycin i Suchowola w powiecie Sokólskim, gmina Kobylin-Borzymy w powiecie Wysokomazowieckim i gmina Rutki w powiecie Zambrowskim.
Ochrona gospodarstwa przed gryzoniami i dzikimi zwierzętami
Wirus ASF nie atakuje innych zwierząt, ale może przenosić się na ich ciałach. W związku z tym rozporządzenie wprowadziło obowiązek wprowadzenia w gospodarstwie programu monitorowana i zwalczania gryzoni oraz okresowego przeprowadzania zabiegów dezynsekcji począwszy od kwietnia do listopada. Ponadto rozporządzenie to nakazało zabezpieczeni budynku w którym znajdują się świnie przed dostępem zwierząt domowych.

Rejestracja środków transportu

Zgodnie z rozporządzeniem wszystkie środki transportu świń wjeżdżające na teren gospodarstwa oraz wejścia osób do pomieszczeń w których utrzymywane są świnie powinny być rejestrowane. Utrzymywanie świń wewnątrz pomieszczeń lub ogrodzonych na mocy rozporządzenia, które weszło w życie 15 lipca 2017 roku świnie na terenie gospodarstwa powinny być utrzymywane w zamkniętych pomieszczeniach. Wyjątkiem są tu świnie utrzymywane w systemie otwartym. Świnie utrzymywane są w systemie otwartym powinny zostać zabezpieczone za pomocą podmurowanego lub posiadającego wkopany krawężnik podwójnego ogrodzenia o wysokości 1,5 metra.

Ograniczenia dotyczące pracowników i osób postronnych

W celu zapobiegnięcia przeniesieniu ASF na ciałach lub ubraniach ludzi rozporządzenie to zakazuje zatrudniania w gospodarstwie osób hodujących własne świnie we własnych gospodarstwach lub gospodarstwach innych osób, wchodzenia do budynków osób postronnych oraz nakazuje używania odzieży i obuwia ochronnego przez osoby przebywające na terenie budynków inwentarskich.

Wymagania dotyczące dokumentacji

Zgodnie z rozporządzeniem z 15 lipca 2017 roku gospodarstwa na terenie których utrzymywane są świnie powinny posiadać dokumentacje zawierającą rejestr produktów biobójczych używanych na terenie gospodarstwa, program dezynfekcji i czyszczenia sprzętu i pomieszczeń mających kontakt ze świniami, zasad czyszczenia odzieży ochronnej i obuwia oraz dokumentacje dotyczącą zabiegów dezynsekcji i deratyzacji przeprowadzanych na terenie danego gospodarstwa.
Zabezpieczenie gospodarstwa lub budynków ogrodzeniem Według rozporządzenia budynki inwentarskie oraz miejsca i budynki w których przechowywana jest ściółka lub pasza przeznaczone dla trzody chlewnej powinny zostać zabezpieczone za pomocą ogrodzenia o wysokości wynoszącej co najmniej 1,5 metra. Ogrodzenie to powinno być na stałe związane z podłożem. Oczywiście wymagania te będą spełnione również jeśli spełniającym przedstawione przed chwilą kryteria płotem ogrodzone będzie całe gospodarstwo rolne w którym odbywa się hodowla trzody chlewnej.

 

Terminy na spełnienie wymogów rozporządzenia

Terminy na dostosowanie gospodarstw do wymienionych wcześniej wymogów upłynęły 14 sierpnia 2017 roku. Wyjątkiem są wymogi dotyczące ogrodzenia gospodarstwa lub znajdujących się na jego terenie budynków. Czas na ich spełnienie upłyną 31 grudnia 2017 roku.
Wymagania obowiązujące na innych obszarach Polski
Na podstawie wcześniejszych rozporządzeń nieco mniej restrykcyjne wymagania nie obejmujące ogradzania budynków lub całego gospodarstwa rolnego oraz zakazu utrzymywania świń w budynkach w których znajdują się też inne zwierzęta kopytne obowiązują na terenie gmin Czarna Białostocka, Dąbrowa Białostocka, Gródek, Janów, Krynki, Kuźnica, Lipsk, Nowy Dwór, Sidra, Sokółka, Supraśl, Szudziałowo i Wasilków.

Rozporządzenie z 9 lutego 2018 roku

Poważne zmiany w zasadach bioasekuracji wprowadziło Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 lutego 2018 roku. Rozporządzenie to weszło w życie 28 lutego 2018 roku.

Rozporządzenie to wprowadziło nowe obowiązki dla producentów świń. Szczegółowo określono w nim osoby mogące wykonywać obowiązki przy świniach, rejestry, które musza być prowadzone przez hodowców i wielkość mat dezynfekcyjnych.

 

Nowe obowiązki dla hodowców

Rozporządzenie znacząco rozszerzyło obowiązki hodowców świń prowadzących swoją działalność poza obszarami ochronnymi, objętymi ograniczeniami lub obszarem zagrożenia. Przyjrzyjmy się zatem jak po wprowadzeniu tego rozporządzenia wyglądają obowiązki hodowców trzody chlewnej.
Po pierwsze karma która karmione są świnie powinna być zabezpieczona przed dostępem zwierząt wolno żyjących.
Po drugie hodowcy zobowiązani zostali do prowadzenia rejestru środków transportu do przewozu świń wjeżdżających na teren gospodarstwa oraz rejestru wejść osób do pomieszczeń w których odbywa się hodowla trzody chlewnej.
Po trzecie nakazano zabezpieczenie budynków w których znajdują się świnie przed zwierzętami dzikimi i domowymi.
Po czwarte nie należy utrzymywać innych zwierząt kopytnych w pomieszczeniach w których utrzymywane są inne zwierzęta kopytne.
Po piąte czynności związane z obsługą świń powinny być wykonywane jedynie przez osoby które zazwyczaj wykonują te czynności na terenie danego gospodarstwa.
Po szóste osoby wykonujące czynności związane z obsługą świń powinny stosować odpowiednie środki higieny, które ograniczą szerzenie się afrykańskiego pomoru świń w tym również oczyszczanie i odkażanie obuwia oraz odkażanie i mycie rąk.
Po siódme nakazano aby bieżąc oczyszczać oraz odkażać sprzęt oraz narzędzia wykorzystywane do obsługi świń.
Po ósme nakazano aby osoby zajmujące się obsługą świń używały odpowiedniej odzieży ochronnej i obuwia, które stosowane będą podczas wykonywania tych czynności.
Po dziewiąte nakazano sporządzenie przez posiadaczy świń spisu posiadanych świń. Spis ten powinien zawierać podział na prosięta, warchlaki, tuczniki, lochy, loszki, knury i knurki. Wspomniany spis powinien być na bieżąco aktualizowany.
W rozporządzeniu tym nakazano również zabezpieczyć wybieg świń za pomocą podwójnego, na stałe związanego z podłożem ogrodzenia o wysokości wynoszącej co najmniej 1,5 metra.

 

Nakazy dotyczące mat dezynfekcyjnych

Rozporządzenie z 9 lutego 2018 roku nakazało również aby wyłożyć maty wejściowe przed wejściami do pomieszczeń w których utrzymywane są świnie oraz przed wyjściami z tych pomieszczeń. W rozporządzeniu tym określono też minimalne rozmiary mat dezynfekcyjnych znajdujących się przed tymi wejściami. Ich szerokość powinna odpowiadać co najmniej szerokości wejścia lub wyjścia, a długość nie powinna być mniejsza od jednego metra. Maty dezynfekcyjne te stale powinny być utrzymywane w stanie zapewniającym skuteczne działanie środka dezynfekcyjnego. Wcześniejsze rozporządzenia nie regulowały wielkości mat dezynfekcyjnych dla gospodarstw rolnych w których hodowana jest trzoda chlewna.

Zakazy, które znalazły się w rozporządzeniu

Obok nakazów rozporządzenie wprowadziło też szereg zakazów. Zakazano w nim wnoszenia oraz wwożenia na teren gospodarstwa w którym utrzymywane są świnie zwłok i tusz dzików oraz ich części, a także produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego. Zakazano tez wnoszenia na teren gospodarstwa przedmiotów, które mogły mieć styczność z wirusem afrykańskiego pomoru świń.
Osobom obsługującym świnie zabroniono uczestniczenia w polowaniach.

Rozporządzenie to wprowadziło również nakaz kontroli przez inspekcje weterynaryjną wszystkich gospodarstw na terenie których wystąpił afrykański pomór świń. Kontrola gospodarstwa po kątem bioasekuracji związanej z ASF w przypadku mniejszych stad trwa od 3-4 godzin. W przypadku większych stad może ona trwać dzień, a nawet dłużej. Podczas kontroli hodowy będą instruowani na temat tego w jaki sposób powinna być prowadzona walka z wirusem afrykańskiego pomoru świń. W przypadku stwierdzenia uchybień weterynarze będą zalecać ich usunięcie po czym przeprowadzane będą kolejne kontrole. Istnieją poważne obawy dotyczące tego, czy ilość weterynarzy zatrudnionych w inspekcji weterynaryjnej jest wystarczająca do tego, aby prawidłowo skontrolować prawidłowość wdrożenia zasad bioasekuracji w gospodarstwach rolnych. Według krajowej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej przy posiadanej liczbie pracowników skontrolowanie wszystkich gospodarstw może zająć kilka lat co jest okresem stanowczo zbyt długim biorąc pod uwagę tempo rozprzestrzeniania się ASF.
Nie należy zapominać, że na terenach na których występuje ASF przepisy dotyczące tej choroby cały czas są dużo ostrzejsze od przepisów znajdujących się we wspomnianych przed chwilą rozporządzeniach.

Przyszłe rozporządzenia dotyczących ASF.

W związku z szybkim wzrostem ilości zachorowań na afrykański pomór świń w Polsce i występującą w Polsce tendencją do częstej zmiany przepisów dotyczących czegokolwiek możemy być pewni, że nie są to ostatnie rozporządzenia Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi dotyczące afrykańskiego pomoru świń i już wkrótce powinniśmy usłyszeć o kolejnych. Najprawdopodobniej kolejne rozporządzenia będą zawierać kolejne nakazy i zakazy dotyczące wzmocnienia bioasekuracji i innych działań mających na celu zwalczenia afrykańskiego pomoru świń.

Nie należy zapominać o tym, że bioasekuracja zapewnianie tylko ochronę przed chorobami, ale również stałą kontrole zdrowotności stada. Przestrzeganie zasad bioasekuracji zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia u zwierząt wszystkich chorób. Dotyczy to nie tylko ASF, ale również szeregu innych chorób. Wiele chorób świń przebiega bezobjawowo. Nie oznacza to jednak, że nie powodują one strat wśród hodowców bydła. Każda choroba wiąże się z dodatkowym wydatkiem energetycznym. Wiąże się to z większym zużyciem paszy i wolniejszym rośnięciem świń. Nawet stosunkowo niegroźna choroba, która objęła całe świńskie stado może w związku z tym doprowadzić do poważnych strat w produkcji.